forensic science courses after 12th
forensic science courses after 12th : मित्रांनो, आज आपण एक अतिशय महत्त्वाच्या आणि रोमांचक करिअर मार्गाबद्दल माहिती घेणार आहोत. हा मार्ग म्हणजे फॉरेन्सिक सायन्स. फॉरेन्सिक सायन्स हा एक अद्वितीय क्षेत्र आहे, ज्यात आपल्याला विज्ञानाच्या विविध शाखांचा वापर करून गुन्हेगारांचा शोध घ्यायचा असतो. जर तुम्हाला यामध्ये करिअर करायचं असेल तर, या आर्टिकल मध्ये तुम्हाला याच्याबद्दल सविस्तर माहिती मिळेल. चला तर मग, सुरूवात करूया.
फॉरेन्सिक सायन्स म्हणजे काय?
मित्रांनो, आपण सर्वांनी कधी ना कधी सीआयडी किंवा इतर काही गुन्हे शोधक मालिका पाहिल्या आहेत. त्यात आपल्याला बघायला मिळतं की, गुन्हा झाल्यानंतर त्या ठिकाणी फॉरेन्सिक सायन्स च्या तज्ञांची एंट्री होते. गुन्ह्याचं निराकरण करण्यासाठी हे तज्ञ त्या ठिकाणी जाऊन पुरावे गोळा करतात. त्यानंतर त्याचे विश्लेषण करून न्यायालयात ते वापरले जातात. उदाहरणार्थ, जेव्हा एखाद्या मर्डरचं प्रकरण असतं, तेव्हा मृतदेहाचा पोस्टमार्टम केला जातो आणि त्यातील रक्ताचे नमुने, डीएनए प्रोफायलींग केलं जातं. याचं सर्व काम फॉरेन्सिक सायन्स च्या तज्ञांकडून होतं.
फॉरेन्सिक सायन्समध्ये करिअर कसं करू?
forensic science courses after 12th : जर तुम्हाला फॉरेन्सिक सायन्स मध्ये करिअर करायचं असेल तर तुम्ही सर्वप्रथम या क्षेत्राचा अभ्यास करावा लागेल. यासाठी तुम्हाला बीएससी फॉरेन्सिक सायन्स कोर्स करावा लागेल. हा कोर्स तीन वर्षांचा असतो. यासाठी योग्य पात्रता आहे की, तुम्ही सायन्स विषयात बारावी पास केला असावा. यासाठी जास्त स्कोअर केल्यास तुम्हाला चांगल्या कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळवता येईल.
बीएससी फॉरेन्सिक सायन्ससाठी पात्रता काय आहे ?
forensic science courses after 12th : फॉरेन्सिक सायन्स मध्ये बीएससी करण्यासाठी तुम्हाला सायन्स मध्ये बारावी पास असावं लागेल. या क्षेत्रात तुमचं स्कोअर जितकं चांगलं असेल, तितके तुम्हाला नोकरी मिळवणं सोपं जाईल. साधारणतः, ओपन कॅटेगरीमध्ये 45% पासिंग मार्क्स मिळाले तरी तुम्ही बीएससी फॉरेन्सिक सायन्स कोर्समध्ये प्रवेश घेऊ शकता. परंतु, जर तुम्ही ओबीसी, एससी, एसटी यांपैकी असाल तर तुम्हाला 40% मिळालं तरी तुम्ही प्रवेश घेऊ शकता.
बीएससी फॉरेन्सिक सायन्सचा अभ्यासक्रम
फॉरेन्सिक सायन्स च्या बीएससी अभ्यासक्रमात विविध सब्जेक्ट्स शिकायला मिळतात. यामध्ये काही महत्त्वाचे सब्जेक्ट्स म्हणजे :
- क्राईम अँड सोसायटी
- फॉरेन्सिक सायकोलॉजी
- फॉरेन्सिक केमिस्ट्री
- फॉरेन्सिक बायोलॉजी
- फॉरेन्सिक मेडिसिन
- फॉरेन्सिक बॅलिस्टिक्स
- फॉरेन्सिक ऑटोकॉलॉजी
- फॉरेन्सिक अँथ्रोपोलॉजी
हे सर्व विषय शिकून तुम्ही फॉरेन्सिक सायन्स शास्त्रज्ञ बनू शकता. यासाठी तुम्हाला प्रत्येक वर्षी सुमारे 60-70 हजार रुपये खर्च येऊ शकतात.
फॉरेन्सिक सायन्समध्ये करिअरच्या संधी
फॉरेन्सिक सायन्स पूर्ण केल्यानंतर तुम्हाला नोकरीच्या अनेक संधी मिळू शकतात. सरकारी आणि खाजगी दोन्ही क्षेत्रांमध्ये तुम्ही काम करू शकता. सरकारच्या वतीने तुम्हाला पोलीस विभाग, सीबीआय, इंटेलिजन्स ब्युरो (IB) यांसारख्या ठिकाणी नोकरी मिळवता येऊ शकते. खाजगी क्षेत्रात तुम्ही फॉरेन्सिक सायंटिस्ट म्हणून काम करू शकता. त्याशिवाय, काही लोक सीसीटीव्ही चेक करणे, डिजिटल फॉरेन्सिक्स आणि साइबर क्राइम मध्येही काम करतात. तुम्ही फॉरेन्सिक सायकॉलॉजी, क्राइम सीन इन्व्हेस्टिगेटर किंवा फॉरेन्सिक डॉक्युमेंट एक्झामिनर म्हणूनही काम करू शकता.
फॉरेन्सिक सायन्समध्ये नोकरी मिळवण्यासाठी लागणारी कौशल्ये
- फॉरेन्सिक सायन्समध्ये काम करताना तुम्हाला काही महत्त्वाची कौशल्यं असायला पाहिजेत.
- जिज्ञासा – तुम्ही प्रत्येक गोष्टीसाठी शोध घेणारा असावा लागतो.
- मानसिक स्थिरता – गुन्हेगारांचा शोध घेताना तुम्ही मानसिकदृष्ट्या सक्षम असावा लागतो.
- संभाषण कौशल्य – रिपोर्ट तयार करताना आणि इतरांशी संवाद साधताना तुम्हाला स्पष्ट आणि प्रभावी संवाद साधता येणं महत्त्वाचं आहे.
- लेखन कौशल्य – रिपोर्ट तयार करण्यासाठी तुम्हाला लेखन कौशल्य चांगलं असावं लागेल.
फॉरेन्सिक सायन्स क्षेत्रातील वेगवेगळ्या नोकऱ्या
- फॉरेन्सिक सायकॉलॉजिस्ट – यामध्ये तुम्ही गुन्हेगारी वर्तन आणि मानसिक पैलूवर मूल्यांकन कराल.
- फॉरेन्सिक सायंटिस्ट – गुन्हेगारांच्या ठिकाणावरून पुरावे गोळा करणे आणि त्यांचे विश्लेषण करणे.
- फॉरेन्सिक सायन्स रिसर्चर – या पदावर तुम्ही शास्त्रज्ञ म्हणून काम करून फॉरेन्सिक शास्त्राच्या पुढील पिढीला शिकवू शकता.
- फॉरेन्सिक डिजिटल ऍनालिटिस्ट – सायबर क्राइमच्या वाढत्या क्षेत्रात डिजिटल पुरावे पुनर्प्राप्त करणे आणि त्याचा तपास करणे.
- फॉरेन्सिक डॉक्युमेंट एक्झामिनर – दस्तऐवजांचे विश्लेषण करून त्यांच्या प्रामाणिकतेची तपासणी करणे.
फॉरेन्सिक सायन्समध्ये पगार किती असतो ?
फॉरेन्सिक सायन्स क्षेत्रात पगार सुरुवातीला 20,000 ते 50,000 रुपये दरमहा असू शकतो. पण अनुभवासह हा पगार वाढून 6 ते 8 लाख रुपये पर्यंत जाऊ शकतो. तुम्ही जर या क्षेत्रात विशेष तज्ञ असाल आणि तुमचं शिक्षण, अनुभव उत्तम असेल, तर तुमचा पगार आणखी वाढू शकतो.
पुढील शिक्षणाची संधी
तुम्ही फॉरेन्सिक सायन्स मध्ये बीएससी केल्यानंतर पुढे एमएससी, पीएचडी किंवा एम.फिल करायला देखील संधी असू शकते. याशिवाय तुम्ही क्रिमिनोलॉजी, लॉ किंवा फॉरेन्सिक सायन्स अँड क्रिमिनोलॉजी मध्ये एक वर्षाचा डिप्लोमा देखील करू शकता.
महत्वपूर्ण :
मित्रांनो, फॉरेन्सिक सायन्स एक अत्यंत रोमांचक आणि महत्त्वाचे क्षेत्र आहे. यामध्ये करिअर करताना तुम्हाला विज्ञानाचा वापर करून समाजाची सेवा करण्याची संधी मिळते. तुम्ही जर योग्य अभ्यास आणि कौशल्य विकसित केले, तर तुम्हाला यामध्ये नक्कीच यश मिळू शकतं. या क्षेत्रात विविध नोकऱ्या, चांगला पगार आणि समाजातील योग्य स्थान मिळवण्याची संधी आहे.
तुम्हाला जर यामध्ये करिअर करायचं असेल, तर तुमच्या मेहनतीला आणि समर्पणाला काहीही सीमारेषा नाहीत. हे एक आव्हानात्मक, पण अत्यंत rewarding क्षेत्र आहे.
अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा. : click here
फॉरेन्सिक सायन्स संदर्भातील वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
1. फॉरेन्सिक सायन्स म्हणजे काय?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्स हा विज्ञानाच्या विविध शाखांचा वापर करून गुन्हे तपासणी करण्याची प्रक्रिया आहे. यामध्ये रासायनिक, जैविक, आणि डिजिटल विश्लेषणाचा समावेश असतो.
2. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये कोणती शैक्षणिक पात्रता लागते ?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समध्ये प्रवेशासाठी १२ वी विज्ञान शाखेतील (भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र) उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे.
3. फॉरेन्सिक सायन्स मध्ये करिअर कशा प्रकारे विकसित होऊ शकते?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समध्ये फॉरेन्सिक शास्त्रज्ञ, क्राइम सीन इन्स्पेक्टर, फॉरेन्सिक मानसशास्त्रज्ञ, रसायनज्ञ, डिजिटल फॉरेन्सिक तज्ज्ञ यांसारख्या विविध करिअर संधी आहेत.
4. B.Sc. फॉरेन्सिक सायन्स साठी कोणती पात्रता आवश्यक आहे?
उत्तर : १२ वी मध्ये किमान ४५% गुण असलेले विद्यार्थी (सामान्य प्रवर्गासाठी) किंवा ४०% गुण असलेले विद्यार्थी (राखीव प्रवर्गासाठी) फॉरेन्सिक सायन्समध्ये प्रवेश घेऊ शकतात.
5. फॉरेन्सिक सायन्स कोर्सचा कालावधी किती आहे?
उत्तर : B.Sc. फॉरेन्सिक सायन्स कोर्सचा कालावधी ३ वर्ष (६ सेमिस्टर) असतो.
6. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये काय प्रकारचे कौशल्य आवश्यक आहे?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समध्ये कुतूहल, मानसिक ताकद, तपशीलाकडे लक्ष देणे, संवाद कौशल्य, आणि लेखन कौशल्याची आवश्यकता आहे.
7. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये कोणते प्रमुख विषय शिकवले जातात?
उत्तर : मुख्य विषयांमध्ये क्राईम आणि समाज, फॉरेन्सिक मानसशास्त्र, रसायनशास्त्र, बायोलॉजी, फॉरेन्सिक वैद्यक, बॅलिस्टिक्स आणि डिजिटल फॉरेन्सिक्स यांचा समावेश आहे.
8. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये नोकरी मिळवण्यासाठी कोणते ठिकाणे आहेत?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समध्ये नोकऱ्या सरकारी विभाग, पोलीस, CBI, CID, फॉरेन्सिक लॅब्स, खासगी तपास एजन्सीज आणि कायदेशीर फर्म्समध्ये उपलब्ध आहेत.
9. फॉरेन्सिक सायन्स क्षेत्रातील प्रारंभिक वेतन काय असू शकते?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समधील सुरुवातीच्या नोक-यांमध्ये ₹२०,००० ते ₹५०,००० दरमहा वेतन मिळू शकते. अनुभव असलेल्या व्यक्तीला ₹६,००,००० ते ₹८,००,००० वार्षिक वेतन मिळू शकते.
10. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये पुढील शिक्षणासाठी कोणते पर्याय आहेत?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्स मध्ये पुढील शिक्षणासाठी M.Sc. फॉरेन्सिक सायन्स, क्रिमिनोलॉजी, डिजिटल फॉरेन्सिक्स इत्यादी क्षेत्रांमध्ये विशेषीकरण करणे शक्य आहे. Ph.D. किंवा M.Phil. चा पर्यायही आहे.
11. फॉरेन्सिक सायन्स क्षेत्रातील प्रमुख नियोक्ता कोण आहेत?
उत्तर : फॉरेन्सिक सायन्समध्ये मुख्य नियोक्ता सरकारी संस्थांचा (पोलीस विभाग, फॉरेन्सिक लॅब्स), खाजगी तपास एजन्सीज, आणि कायदेशीर फर्म्स आहेत.
12. फॉरेन्सिक सायन्समध्ये नोकरी यशासाठी कोणती कौशल्ये आवश्यक आहेत?
उत्तर : नोकरीमध्ये यश मिळवण्यासाठी विश्लेषणात्मक विचार, शारीरिक पुराव्यांचे विश्लेषण, तपशीलांवर लक्ष, प्रभावी अहवाल लेखन, आणि डिजिटल विश्लेषण आवश्यक आहे.
हे प्रश्न फॉरेन्सिक सायन्सच्या क्षेत्रातील महत्त्वाच्या बाबींचे स्पष्टीकरण देतात आणि विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करतात.